ZAKON JEZUITÓW
CEL UŚWIĘCA ŚRODKI?

RYSZARD JAROCKI

Od początku zakon ten różnił się od innych zakonów. Odrzucił szaty zakonne. Aby skoncentrować się na ważniejszych zajęciach, zakonnicy zaniechali wspólnych modlitw, które w klasztorach zajmowały znaczną część czasu. Zaprzestali również wspólnego śpiewu. Zakon jezuitów powstał w czasach, kiedy w XVI-wiecznej Europie w niebywałym tempie wzrastało zainteresowanie ruchem reformacyjnym. W każdym z krajów europejskich przybywało sympatyków prowadzenia życia chrześcijańskiego zgodnego z naukami wypływającymi wprost z ksiąg Starego i Nowego Testamentu, czyli Biblii.

Założyciela zakonu jezuitów, Ignacego Loyolę (1491-1556), niewiele obchodziła Biblia, a także dogmaty. Pochodził ze znaczącego rodu hiszpańskiego. Był człowiekiem ambitnym. Jego celem było zdobycie sławy rycerskiej. Miał trzydzieści lat, kiedy podczas jednej z walk z Francuzami został ranny w obie nogi. Komplikacje spowodowane niewłaściwym leczeniem sprawiły, że dalsza kariera rycerska stała się niemożliwa. Podczas choroby czytywał żywoty świętych, a także o życiu Jezusa, miewał widzenia. Zajął się studiowaniem teologii. W czasie studiów zachęcił swoich towarzyszy do pogłębionego życia religijnego. Postanowił powołać do życia rycerstwo duchowe, którego ideałem byłyby czyny i wyrzeczenia ludzi świętych.

Celem powołanego do życia nowego zakonu, którego regułę zatwierdził papież Paweł III w 1540 roku, było głoszenie zasad wiary katolickiej, działalność wychowawcza, pomoc ludziom biednym, a przede wszystkim ochrona interesów papieskich, wzrost chwały Bożej rozumianej jako zwycięstwo prawowierności katolickiej nad herezją. Od początku istnienia zakonu jezuici zamierzali, aby wszystko, co się dzieje w świecie, było pod kontrolą Kościoła Rzymskokatolickiego.

Mając tak wyraźnie określony cel, mogli przystąpić do sprawnego działania, stosując odpowiednie metody, aby nową generację pozyskać dla swego Kościoła. W swej działalności kładli nacisk na wygłaszanie kazań, które miały wywierać odpowiednie wrażenie na słuchaczach. Starannie byli przygotowywani do umiejętnego kierowania sumieniami ludzkimi poprzez wysłuchiwanie spowiedzi połączonej z umiejętnością zadawania pytań. Spowiednicy mieli też przygotowane odpowiedzi na zadawane najczęściej pytania i odpowiednie przykłady z życia świętych. Jako dobrzy towarzysze i doradcy, ich spowiednicy, ludzie wykształceni i inteligentni, trafiali na dwory książęce i królewskie. W ten sposób mieli możność osiągania nie tylko swych zamierzeń religijnych, ale też i politycznych.

Koncentrowali się także na nauczaniu młodzieży. Sprowadzeni przez kard. Stanisława Hozjusza w 1564 r. do Braniewa, otworzyli tutaj pierwsze w kraju seminarium duchowne. Zakładali liczne szkoły i kolegia w centrach życia politycznego i kulturalnego. Ponad 60 kolegiów jezuickich stanowiło większość szkolnictwa wyższego i średniego w Polsce XVII i XVIII stulecia. Nauczanie było darmowe i na dobrym poziomie, umiejętnie ukierunkowane religijnie. Wielu absolwentów ich szkół dochodziło do wysokich godności kościelnych, zajmowało odpowiedzialne stanowiska państwowe, a także trafiali do innych zakonów. Do ich szkół — ze względu na bezpłatność i dobry poziom nauczania oraz kształtowanie stosownych dla stanu szlacheckiego manier — wysyłali swe dzieci także protestanci. W efekcie wielu młodzieńców odrzucało wiarę swoich rodziców. Najlepszą młodzież starali się zachowywać dla potrzeb zakonu. []

Każdy zakonnik uważany był za żołnierza Chrystusowego, z którego należało wydobyć maksimum energii, inicjatywy i wysiłku. W zakonie tym nie było miejsca dla osób miernych, ale też i dla wybitnych indywidualności. Pełnoprawnym członkiem Towarzystwa Jezusowego, bo tak nazywał się ten zakon, zostawało się dopiero po ukończeniu czterdziestego roku życia. Nie wszyscy jego członkowie byli sobie równi. Istniały trzy klasy członków Towarzystwa Jezusowego. Najbardziej znaczącą byli profesi, którzy obok zwykłych ślubów zakonnych składali ślub bezwzględnego posłuszeństwa papieżowi. Stosownie do posiadanych predyspozycji i długiego starannego wykształcenia przydzielano ich do wyznaczonych zadań.

Tak funkcjonujący zakon okazał się świetnym i skutecznym narzędziem w walce z szesnastowieczną reformacją, która była między innymi reakcją na liczne wypaczenia w Kościele powszechnym przełomu XV i XVI wieku. Odpowiednia kadra i metody postępowania sprawiły, że zakon ten stał się niebawem bardzo popularny i zajmował w wieku XVI i XVII czołowe miejsce pośród innych zakonów, jako główny rzecznik interesów papieskich. Pomimo deklaracji o ubóstwie stale wzrastał jego majątek.

Po dwóch stuleciach stosunek do jezuitów diametralnie się zmienił. Po uporaniu się z protestantami w krajach uznanych po wojnie trzydziestoletniej za katolickie, swoją energię i nabytą umiejętność walki z przeciwnikami religijnymi skierowali przeciwko trendom oświeceniowym w Europie, a także na misję w koloniach. Oskarżano ich o intrygi polityczne, nawet o usiłowanie zmiany władców, zaangażowanie w pomnażanie majątku przez nie zawsze zgodne z prawem transakcje handlowe. Padały także zarzuty, iż w celach ewangelizacyjnych w krajach misyjnych nadmiernie przystosowywali zwyczaje i obrzędy pogańskie do potrzeb chrześcijańskich (akomodacja). Takie postępowanie sprawiło, że władcy katoliccy usuwali ich ze swoich państw i kolonii. W roku 1759 usunięto ich z Portugalii, w roku 1764 — z Francji. Likwidacji zakonu domagał się także dwór hiszpański. Literatura jezuicka określa to ogólnie jako „nacisk wrogich Kościołowi dworów burbońskich”.

Ostatecznie w roku 1773 Klemens XIV, pod presją dworów europejskich, w swym breve „Dominus ac Redemptor noster” przytacza stawiane im zarzuty i dokonuje rozwiązania zakonu w imię przywrócenia zgody w Kościele, co spotkało się z powszechnym aplauzem w krajach katolickich. Na polecenie papieża generał zakonu (zwierzchnik) wraz z wybitnymi jego członkami został uwięziony i osadzony w papieskim więzieniu na zamku św. Anioła.

W tym trudnym dla nich okresie przetrwali tylko w krajach niekatolickich: w Rosji i Prusach, gdzie dokumentu nawet nie ogłoszono. Majątek Towarzystwa Jezusowego został skonfiskowany przez władze państwowe. W Polsce na ich bazie materialnej funkcjonowała Komisja Edukacji Narodowej. Po doznaniach rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich w roku 1814 Pius VII wznowił działalność Towarzystwa Jezusowego, pomimo sprzeciwu mocarstw katolickich.

Od czasu powołania aż do współczesności założenia prawno-organizacyjne zakonu nie uległy zmianom.
 

[]

główna | pastor | lekarz | zielarz | rodzina | uzależnienia | kuchnia | sklep
radio | tematy | książki | czytelnia | modlitwa | infoBiblia | pytania | studia | SMS-y
teksty | historia | księga gości | tapety | ułatwienia | technikalia | e-Biblia | lekcje
do pobrania | mapa | szukaj | autorzy | nota prawna | zmiany | wyjście

© 1999-2003 NADZIEJA.PL Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Bank: BPH PBK VI/O w Warszawie, PLN: 11 1060 0076 0000 3200 0074 4691
Bank Swift ref. BPH KPL PK