 |
|
|
| nadzieja.pl > czytelnia > żywność... |
 wydrukuj |
dokument tekstowy |
||
|
ŻYWNOŚĆ GENETYCZNIE ZMIENIONA |
|
CZYM JEST MODYFIKACJA GENETYCZNA? Technika ta obejmuje zmianę DNA w genach komórek, wpływającą na dziedziczne cechy komórek. Przy pomocy zmian genetycznych można przyspieszyć proces wybiórczego rozmnażania, tak iż uczeni nie muszą czekać wiele lat na efekty doboru, aby osiągnąć pożądane rezultaty, jak to bywa przy zastosowaniu tradycyjnej metody. Zmiany genetyczne pozwalają na dodawanie nowych dziedzicznych cech — takich jak produkowanie substancji odstraszających owady, co zapobiega niszczeniu plonów przez szkodniki. Modyfikacja genetyczna czyni plony odpornymi na pewne herbicydy używane do niszczenia chwastów. To pozwala rolnikom opryskiwać pola herbicydami (środki zwalczające chwasty) bez obawy, że zniszczą plony. Modyfikacja genetyczna umożliwia wprowadzenie genów z jakiejkolwiek rośliny czy zwierzęcia do innego organizmu (np. geny z ryby można wszczepić pomidorom, aby można było z nich wytwarzać przecier bardziej odporny na psucie). Modyfikacja genetyczna pozwala na uzyskanie produktów żywnościowych o wyższej wartości odżywczej (np. niektóre geny umożliwiają uzyskanie większej zawartości białka w ziarnach zbóż; inne sprawiają, że oleje produkowane z niektórych roślin, m.in. rzepaku, zawierają więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych). Modyfikacja genetyczna służy uprawie roślin, które mogą rosnąć i przynosić plony w niesprzyjających warunkach (np. na pustyni, w rejonach o niskiej temperaturze albo w miejscach, gdzie woda morska czyni glebę zbyt słoną, by mogły na niej rosnąć zwykłe rośliny uprawne).
Geny są czymś w rodzaju mikroskopijnego odbicia całego organizmu. Każda
roślina i zwierzę różnią się między sobą, gdyż posiadają różny materiał
genetyczny w swoich komórkach. Modyfikacja genetyczna jest procesem zmiany
informacji w nich zawartych, zwłaszcza przez sztuczne przenoszenie genów
jednego organizmu do drugiego. Podczas gdy tradycyjne metody uprawy
selektywnej pozwalają na wymianę genów między podobnymi gatunkami,
modyfikacja genetyczna umożliwia wszczepianie genów z jakiejkolwiek
rośliny czy zwierzęcia w jakikolwiek inny organizm żywy. Jednak rośliny
zmodyfikowane genetycznie nie są w stanie same się reprodukować. [ SOJA — WIELKI SKARB Około trzech tysięcy lat temu rolnicy w Chinach zaczęli uprawiać roślinę będącą poprzedniczką współczesnej soi. Roślina ta płożyła się po ziemi, co znacznie utrudniało uprawę i zbiór plonów. Nasiona były bardzo twarde, wymagały długiego gotowania, a nawet dobrze ugotowane były dość ciężko strawne. Około 1100 roku p.n.e. roślinę tę zaczęto selektywnie uprawiać i udało się uzyskać odmianę rosnącą prosto i przynoszącą więcej nasion bogatszych w białko. W ciągu kolejnego tysiąca lat soja stała się jednym z podstawowych produktów spożywczych Chińczyków. Jej odmiany noszą różne nazwy (żółty klejnot, wielki skarb czy niesie szczęście). Sprowadzona na Zachód w 1765 roku przez Samuela Bowena, kupca, który nabył nasiona w Chinach, soja została poddana badaniom pod względem wartości odżywczej i przez kolejne kilkadziesiąt lat była uprawiana na paszę dla zwierząt hodowlanych. W 1800 roku włączono soję do jadłospisu ludzi, a jej uprawa znacznie się rozszerzyła, gdy potwierdzono jej wartość odżywczą. Stany Zjednoczone, Brazylia, Chiny i Argentyna wytwarzają obecnie około dziewięćdziesięciu procent światowej produkcji soi. MONSANTO W zdumiewającym zwrocie, jaki nastąpił w ostatnich latach w świecie, kontrola nad produkcją soi przeszła z rąk rolników i tradycyjnego przemysłu przetwórczego w ręce biotechnologów. W ciągu ostatnich kilku lat firmy biotechnologiczne rozwinęły technologię genetyczną, by wyprodukować odmiany odporne na silny herbicyd o nazwie Roundup (popularny także w Polsce). Obecnie pracuje się nad zmodyfikowaniem pod tym względem większości roślin uprawnych, w tym soi, kukurydzy, ziemniaków i bawełny.
W 2000 roku firma Monsanto wypuściła na rynek nasiona oznaczone jako
Roundup Ready — odporne na herbicyd Roundup — i rozprowadza je za
pośrednictwem firm zajmujących się dystrybucją materiału siewnego, w
których ma swoje udziały albo które w całości należą do tego koncernu.
Monsanto stworzyło technologię genetyczną, która farmerów uprawiających
zmodyfikowane rośliny uzależnia od głównego produktu wytwarzanego przez
koncern — herbicydu Roundup. Jako warunek dostępności sprzedaży nasion
Roundup Ready rolnicy muszą podpisać z Monsanto umowę, w której
zobowiązują się, że Roundup będzie jedynym herbicydem stosowanym przez
nich w uprawie tych roślin. Opracowany w 1973 roku Roundup stał się
produktem przynoszącym koncernowi ogromne zyski. Obecnie koncern uzyskuje
z jego sprzedaży około połowy wszystkich swoich dochodów. Tak więc
Monsanto stara się za pomocą technologii genetycznej uzależnić rolników od
swojego produktu. Ostatnio postanowiono do grupy roślin Roundup Ready
dołączyć także buraki ćwikłowe i rzepak. [ 17 lutego 1999 roku Monsanto zostało skazane na zapłacenie siedemnastu tysięcy funtów brytyjskich kary za dopuszczenie do uprawy zmodyfikowanego genetycznie rzepaku zbyt blisko pól z niezmodyfikowanymi roślinami. Uprawa w hrabstwie Lincolnshire w Wielkiej Brytanii została zniszczona po tym, jak naukowcy wykryli, że zmodyfikowany rzepak skrzyżował się z niezmodyfikowanym. Stawia to pod znakiem zapytania wartość oznakowań żywności, do której użyto rośliny zmodyfikowane genetycznie, zwłaszcza, że nasiona tych roślin i uprawianych w sposób tradycyjny mają identyczne właściwości. NAUKOWCY 10 sierpnia 1998 roku profesor Arpad Pusztai wystąpił w Anglii w programie telewizyjnym, w którym ostrzegł przed niedostatecznym przebadaniem wpływu żywności zmodyfikowanej genetycznie na organizm człowieka. Stwierdził, że prowadzi eksperymenty wykazujące, iż karmienie genetycznie zmodyfikowanymi ziemniakami młodych szczurów zaburza u nich reakcje systemu obronnego oraz szkodzi ich wzrastaniu i rozwojowi. Profesor Pusztai, który został zwolniony ze swojego stanowiska w Rowett Research Institute w Aberdeen, twierdzi, że wskutek wyników jego badań na szczurach nie będzie jadł produktów modyfikowanych genetycznie, dopóki nie zostaną one poddane wystarczająco wnikliwym badaniom. Dalsze badania na tych samych szczurach prowadzone przez innego naukowca z Aberdeen University Medical School potwierdziły odkrycia profesora Pusztaia, o czym doniósł dziennik The Guardian. W wielu krajach Europy, pomimo rozporządzeń nakazujących opatrzenie żywności modyfikowanej genetycznie odpowiednimi etykietami, około dziewięćdziesięciu procent tej żywności albo gotowych dań zawierających ją nie jest odpowiednio oznaczanych — donosi organizacja Greenpeace.
W Unii Europejskiej jest obowiązek znakowania żywności genetycznie
zmienionej, ale nie przestrzega się go rygorystycznie. Niektóre koncerny,
np. Unilever czy Nestle, zamieszczają takie informacje na opakowaniach,
inne nie. Jeden z angielskich magazynów konsumenckich zapytał wytwórców
trzydziestu dwóch produktów, zawierających soję i kukurydzę, co do których
można było sądzić, że zawierają żywność genetycznie zmienioną, dlaczego
tego nie zaznaczają. Ośmiu odpowiedziało, że składniki były naturalne,
szesnastu — że dodatku zmodyfikowanych białek nie muszą zaznaczać po ich
przetworzeniu, a ośmiu — że nie znają pochodzenia ziaren. [ ŻYWNOŚĆ MODYFIKOWANA GENETYCZNIE W JADŁOSPISIE CZŁOWIEKA Badania wskazują, że aż 60% sprzedawanej w Unii Europejskiej żywności może zawierać jakieś domieszki organizmów modyfikowanych genetycznie. Soja od bardzo dawna była używana do produkcji żywności. Na Zachodzie soja modyfikowana genetycznie jest używana do wytwarzania takich produktów jak margaryna, lody, pieczywo i inne produkty zbożowe, wegetariańskie substytuty mięsa, słodycze, herbatniki, sos sojowy, mleko sojowe, mąka sojowa, tofu i odżywki dla dzieci. Białko sojowe i lecytyna sojowa są cennym i łatwo dostępnym źródłem białka i tłuszczu. Lecytyna sojowa jest używana jako emulgator i stabilizator w przemyśle cukierniczym. Olej sojowy jest dodawany do bardzo wielu produktów, w których składzie wymienia się olej roślinny. Wytłoczyny sojowe pozostające po produkcji oleju są używane do wytwarzania pieczywa o podwyższonej zawartości błonnika oraz do produkcji przekąsek takich jak różnego rodzaju chrupki i chipsy. ZNANE EFEKTY UBOCZNE Co do szkodliwości produktów wytworzonych z roślin genetycznie zmienionych zdania są podzielone. Niektórzy uważają, że spożywanie nasion z tych roślin w niczym nam nie zagraża, chociaż oczywiście zdarzały się przypadki, iż geny np. wprowadzone do żywności, która nie była dotychczas alergiczna stawały się taką żywnością, ale jest to kwestia o charakterze sporadycznym. Są też i inne opinie. Niektórzy sądzą, że nienaturalne przenoszenie genów między gatunkami jest przyczyną rozwoju niebezpiecznych chorób przekraczających bariery gatunków są przekonani, że wskutek stosowania techniki modyfikacji genetycznych powstają nowe toksyny i alergeny w łańcuchu pokarmowym. Następuje osłabienie systemu odpornościowego ich zdaniem, genetyczna modyfikacja jest jednym z najniebezpieczniejszych procesów, jakie kiedykolwiek wymyślono, bowiem skutki przypadkowo popełnionych błędów mogą się okazać nieodwracalne. Modyfikacja genetyczna będzie mieć znaczący wpływ na zdrowie i byt tych, którzy odżywiają się zmodyfikowaną soją, jako jednym z podstawowych produktów w swoim jadłospisie.
Obecnie jedynym sposobem upewnienia się, że spożywamy wolne od
genetycznych modyfikacji produkty, jest zaopatrywanie się w tzw. żywność
ekologiczną. Najlepiej zaś uprawiać własne warzywa i owoce, jeśli ma się
do tego odpowiednie warunki. [ INFORMACJE DODATKOWE W krajach Unii Europejskiej i Ameryki Północnej żywność transgeniczna może być:
W Unii Europejskiej dopuszczono od 1994 r. do obrotu handlowego następujące genetycznie modyfikowane rośliny w celach spożywczych i uprawnych:
STAN PRAWNY W Polsce obowiązują ustawy dotyczące wprowadzania do obrotu i produkcji żywności:
Zgodnie z tymi ustawami każdy producent żywności zmodyfikowanej genetycznie musi przed wprowadzeniem jej na rynek uzyskać zezwolenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Produkty zawierające zmodyfikowany technikami inżynierii genetycznej genom powinny być odpowiednio opakowane i oznakowane. Opakowanie powinno uniemożliwiać uwolnienie zmodyfikowanych genów do środowiska podczas transportu, przechowywania i użytkowania. Na opakowaniu produktu powinien być umieszczony, w kolorze kontrastującym z barwą opakowania, napis: „produkt genetycznie zmodyfikowany”. Na opakowaniu produktu, którego niektóre składniki stanowią żywność genetycznie zmodyfikowaną albo ich części, obok nazwy składnika należy umieścić również w kolorze kontrastowym w stosunku do koloru opakowania napis „genetycznie zmodyfikowany” lub zaznaczyć gwiazdką (*) i umieścić odnośnik pod wyszczególnieniem składników. W przypadku wątpliwości, należy skontaktować się z Krajowym Systemem Informowania o Produktach Niebezpiecznych, który jeżeli chodzi o żywność zaczął działać od stycznia 2003 roku jako zintegrowany system ostrzegania o produktach niebezpiecznych dla zdrowia.
* — na
podstawie materiałów własnych autora. |
|
[ |
||||
|
główna |
pastor |
lekarz |
zielarz |
rodzina |
uzależnienia
| kuchnia
| sklep |
||||
|
|
||||
|
© 1999-2003 NADZIEJA.PL Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrzeżone. |
||||
 |
|
|||
Staliśmy się
szczurami doświadczalnymi w gigantycznym eksperymencie. Spożywamy żywność
zmienioną genetycznie bez dostatecznego sprawdzenia, czy jej spożywanie
jest bezpieczne dla zdrowia ludzi. Nauka daje możliwość manipulowania pulą
genetyczną organizmów, w taki sposób by jak najlepiej spełniał on nasze
oczekiwania. Pozwala na wprowadzanie materiału genetycznego
determinującego jakąś pożądaną cechę, której prawdopodobnie nie dałoby się
wykształcić drogą zwykłych krzyżówek. Żywność zmodyfikowana genetycznie jest
nazywana także żywnością transgeniczną.
